‹ Πίσω

Υπάρχει μια στιγμή που αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε:
«Μήπως έχω χάσει λίγο τον έλεγχο;»
Δεν είναι πάντα εύκολο να απαντήσουμε.
Το αλκοόλ είναι κοινωνικά αποδεκτό, συχνά συνδεδεμένο με χαλάρωση, παρέα, ή ανταμοιβή, γι’ αυτό και τα όρια ανάμεσα στην “απόλαυση” και την “εξάρτηση” γίνονται θολά.

Κι όμως, η διαφορά υπάρχει. Και το να την αναγνωρίσεις είναι πράξη αυτοφροντίδας, όχι ντροπής.

Τι είναι πραγματικά ο εθισμός

Από ψυχολογική και νευροβιολογική σκοπιά, ο εθισμός είναι μια προοδευτική διαταραχή του εγκεφαλικού συστήματος ανταμοιβής.
Στην αρχή, πίνουμε για να νιώσουμε καλύτερα. Με τον καιρό όμως, το σύστημα GABA και ντοπαμίνης δυσλειτουργεί, και το σώμα χρειάζεται όλο και περισσότερη ουσία για να πετύχει το ίδιο αποτέλεσμα.
Κάπου εκεί, το ποτό παύει να είναι επιλογή — γίνεται ανάγκη.

Ο εθισμός δεν είναι θέμα χαρακτήρα ή “δύναμης θέλησης”.
Είναι μια αλλαγή στη χημεία του εγκεφάλου, που μας κάνει να πιστεύουμε πως “ελέγχουμε” κάτι που στην πραγματικότητα μας ελέγχει.

Τι είναι όμως εθισμός;

 Εθισμός είναι...

• Όταν το “θα πιω ένα ποτήρι” καταλήγει ξανά και ξανά σε περισσότερα.
• Όταν σκέφτεσαι το ποτό μέσα στη μέρα — πότε, πού, με ποιον.
• Όταν προσπαθείς να κόψεις ή να περιορίσεις και δεν τα καταφέρνεις.
• Όταν χρειάζεσαι ποτό για να ηρεμήσεις, να χαλαρώσεις ή να νιώσεις κοινωνικός.
• Όταν, χωρίς ποτό, νιώθεις ένταση, νευρικότητα ή ανησυχία.
• Όταν αρχίζεις να δικαιολογείς ή να κρύβεις πόσο πίνεις.
• Όταν η κατανάλωση επηρεάζει ύπνο, διάθεση, υγεία ή σχέσεις — και παρ’ όλα αυτά συνεχίζεις.

Είναι σημαντικό να θυμάσαι: ο εθισμός δεν μειώνεται με τον καιρό — μόνο αυξάνεται.
Αυτό που “ελέγχεις τώρα”, σε λίγο δεν θα μπορείς να το ελέγξεις με τον ίδιο τρόπο.
Δεν είναι τιμωρία· είναι φυσιολογία.

Τι δεν είναι εθισμός

Δεν είναι εθισμός αν:

• Δεν σε ενδιαφέρει αν θα τελειώσεις το ποτό σου
• Μπορείς να σταματήσεις για μεγάλο διάστημα χωρίς δυσφορία ή ανάγκη.
• Δεν σκέφτεσαι το ποτό μέσα στη μέρα.
• Δεν πίνεις ή δυσφορείς όταν δεν πρέπει να πιεις πχ. όταν παίρνεις αντιβίωση.
• Δεν χρησιμοποιείς το ποτό για να αλλάξεις τη διάθεσή σου.
• Δεν αισθάνεσαι ενοχή, άγχος ή απώλεια ελέγχου γύρω από αυτό.

Όμως ανάμεσα στο “πίνω κοινωνικά” και στο “είμαι εξαρτημένος” υπάρχει μια γκρίζα ζώνη: η ψυχολογική εξάρτηση.
Εκεί όπου δεν χρειάζεσαι το ποτό σωματικά, αλλά το αναζητάς συναισθηματικά για να γεμίσεις ένα κενό, να μουδιάσεις, να χαλαρώσεις ή να αποφύγεις την πραγματικότητα.
Αυτή είναι η αρχή του εθιστικού μοτίβου — και όσο νωρίτερα τη δεις, τόσο πιο εύκολα αλλάζει.

Ο εθισμός δεν σημαίνει απλώς ότι πίνεις “αρκετά”. Δεν κρίνεται από την ποσότητα, αλλά από τη σχέση που έχεις με το ποτό.

Δεν είσαι απαραίτητα ακόμα εθισμένος/η απλώς επειδή:

• Πίνεις ένα-δυο ποτά σε κοινωνικές περιστάσεις.
• Σου αρέσει η γεύση του κρασιού ή η αίσθηση χαλάρωσης.
• Έχεις πιει μερικές φορές παραπάνω στις διακοπές ή σε γιορτές.

Αυτό είναι χρήση (social use) — και όσο παραμένει ελεγχόμενη, σπάνια και χωρίς συνέπειες, δεν θεωρείται εθιστική συμπεριφορά.

Ο εθισμός αρχίζει όταν το ποτό παίρνει ρόλο στη ρύθμιση της ψυχολογίας σου — όταν δηλαδή:

• Το χρειάζεσαι για να χαλαρώσεις, να διασκεδάσεις ή να αντέξεις.
• Δεν μπορείς να σταματήσεις μετά το πρώτο ή το δεύτερο.
• Νιώθεις τύψεις, αλλά επαναλαμβάνεις το ίδιο μοτίβο.
• Προσπαθείς να “το ελέγξεις” με κανόνες (“μόνο τα Σαββατοκύριακα”, “μόνο κρασί”) και αποτυγχάνεις.
• Οι σκέψεις σου περιστρέφονται γύρω από το πότε θα πιεις ξανά.
• Έχει αρχίσει να επηρεάζει τη διάθεσή σου, τις σχέσεις σου ή τη λειτουργικότητά σου.

Εδώ, το αλκοόλ δεν είναι απλώς ποτό — είναι εργαλείο διαφυγής ή αυτοθεραπείας. Και τότε η σχέση γίνεται εθιστική.

Επιστημονικά, εθισμός σημαίνει:

• Αλλαγές στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου (ντοπαμίνη, GABA, γλουταμινικό).
• Ανοχή (χρειάζεσαι περισσότερο για το ίδιο αποτέλεσμα).
• Στέρηση (σωματικά ή ψυχολογικά συμπτώματα όταν σταματάς).
• Απώλεια ελέγχου.

 

Με απλά λόγια

• Χρήση → Πίνω χωρίς συνέπειες, με επιλογή.
• Κατάχρηση → Πίνω συχνά ή υπερβολικά, με αρνητικά αποτελέσματα.
• Εθισμός → Δεν έχω πια επιλογή. Το ποτό με ελέγχει.

 

Ας δούμε μερικά παράδειγματα για να το καταλάβεις καλύτερα:

Φαντάσου δύο γυναίκες — την Άννα και τη Μαρία.

• Η Άννα πίνει ένα ποτήρι κρασί στο δείπνο, συχνά δεν τελειώνει το ποτήρι της, και μπορεί να περάσει εβδομάδες χωρίς να πιει.
  Όταν αγχώνεται, πάει για περπάτημα ή παίρνει τηλέφωνο μια φίλη. Δεν νιώθει ότι “της λείπει” το ποτό.
• Η Μαρία, αντίθετα, νιώθει ότι χρειάζεται το κρασί κάθε βράδυ “για να χαλαρώσει”.
  Αν δεν πιει, νιώθει ένταση. Λέει “δεν είναι πρόβλημα, απλώς το αξίζω μετά τη μέρα που είχα”.
  Αν προσπαθήσει να το κόψει, δεν κρατάει πάνω από λίγες μέρες.
  Αυτό είναι σύνδρομο απώλειας ελέγχου — το βασικό χαρακτηριστικό του εθισμού.

Κλασικά παραδείγματα εθιστικής συμπεριφοράς

Κατάσταση	Περιγραφή	Τι δείχνει
«Πίνω για να χαλαρώσω, αλλιώς δεν μπορώ να ηρεμήσω.»	Το αλκοόλ χρησιμοποιείται ως εργαλείο ρύθμισης συναισθημάτων.	Συναισθηματική εξάρτηση.
«Κάθε φορά λέω θα πιώ ένα ποτήρι, αλλά πάντα θέλω κι άλλο.»	Απώλεια ελέγχου στην ποσότητα.	Τυπικό γνώρισμα εθισμού.
«Ξυπνάω κουρασμένος, με ενοχές, αλλά το ξανακάνω το βράδυ.»	Επανάληψη παρά τις συνέπειες.	Ψυχολογική εξάρτηση.
«Αγχώνομαι όταν δεν υπάρχει ποτό στο σπίτι.»	Ηρεμεί μόνο όταν ξέρει ότι θα πιει.	Εσωτερική εξάρτηση.
«Πίνω κρυφά ή ψάχνω δικαιολογίες για να πιώ.»	Απόκρυψη και άρνηση.	Συμπεριφορά εθισμού.

Τι δεν είναι εθισμός (αλλά χρειάζεται προσοχή)

Δεν σημαίνει ότι όποιος πίνει έχει εθισμό. Το ποτό μπορεί να υπάρχει στη ζωή κάποιου χωρίς απώλεια ελέγχου, χωρίς ψυχική εξάρτηση, και χωρίς αρνητικές συνέπειες.
Ωστόσο, υπάρχουν στάδια πριν τον εθισμό — και εκεί χρειάζεται παρατήρηση.

 

Παραδείγματα μη εθιστικής (αλλά εν δυνάμει επικίνδυνης) συμπεριφοράς:

Κατάσταση	Περιγραφή	Σχόλιο
«Πίνω 1-2 φορές το μήνα σε κοινωνικές περιστάσεις.»	Ελεγχόμενη χρήση, χωρίς συνέπειες.	Δεν θεωρείται εθισμός.
«Πίνω 1 ποτήρι κρασί τα Σαββατοκύριακα, το απολαμβάνω.»	Χωρίς ανάγκη, χωρίς ενοχές ή υπερβολή.	Κοινωνική χρήση.
«Πίνω μετά από δύσκολη μέρα αλλά μπορώ και να μην πιώ.»	Συνήθεια χωρίς εξάρτηση.	Προειδοποιητικό στάδιο – θέλει προσοχή.
«Πίνω λίγο παραπάνω στις διακοπές αλλά μετά σταματώ.»	Περιστασιακή υπερβολή χωρίς μοτίβο.	Δεν είναι εθισμός, αλλά παρατήρησε το μοτίβο.

Βασικό σημείο προσοχής:

Ο εθισμός δεν μετριέται με το “πόσο πίνεις”, αλλά με το “πόσο σε ελέγχει το ποτό”.

Αν το αλκοόλ έχει αρχίσει να ορίζει τη διάθεσή σου, τις αποφάσεις σου, τη διάθεσή σου για ζωή, τότε έχει αρχίσει να σε κρατά δέσμιο.

 

Πώς περνάμε όμως από τη χρήση στην εξάρτηση;

Ο εθισμός δεν εμφανίζεται ξαφνικά· είναι αποτέλεσμα μιας πορείας που περνά από διάφορα στάδια.
Στην ψυχολογία και στις νευροεπιστήμες, μιλάμε για φάσμα (continuum) — από τη χρήση, στην κατάχρηση, και τέλος στην εξάρτηση.

Επίπεδο	Περιγραφή	Εσωτερική Σχέση με το Αλκοόλ	Παράδειγμα
Χρήση	Το ποτό είναι μια κοινωνική ή γευστική εμπειρία. Δεν υπάρχει ανάγκη, ούτε απώλεια ελέγχου.	Ο άνθρωπος “επιλέγει” αν θα πιει ή όχι.	“Μου αρέσει το κρασί με το φαγητό, αλλά αν δεν έχω, δεν με πειράζει.”
Κατάχρηση	Το αλκοόλ αρχίζει να χρησιμοποιείται ως τρόπος εκτόνωσης ή διαφυγής. Εμφανίζονται μικρές συνέπειες.	Το ποτό γίνεται «εργαλείο» για να νιώσει καλύτερα.	“Μετά τη δουλειά χρειάζομαι ένα ποτό για να χαλαρώσω.”
Εξάρτηση	Το άτομο δεν μπορεί να λειτουργήσει ή να νιώσει «φυσιολογικά» χωρίς ποτό.	Το ποτό γίνεται ανάγκη, όχι επιλογή.	“Αν δεν πιώ, δεν μπορώ να κοιμηθώ, να διασκεδάσω, δεν ηρεμώ, δεν είμαι ο εαυτός μου, δεν νιώθω ότι περνάω το ίδιο καλά.”

 

🔹 Οι 3 Πυλώνες της Εξάρτησης

Η εξάρτηση δεν είναι μόνο «στο μυαλό» ή μόνο «στο σώμα». Είναι ψυχοβιολογικό φαινόμενο.
Δηλαδή, εμπλέκει ταυτόχρονα το σώμα, το συναίσθημα και τον εγκέφαλο.

1️. Βιολογική Εξάρτηση

Το σώμα συνηθίζει να λειτουργεί με την παρουσία αλκοόλ.

• Ο εγκέφαλος μειώνει την παραγωγή GABA και ντοπαμίνης (νευροδιαβιβαστές ηρεμίας και ευχαρίστησης).
• Έτσι, όταν σταματά το ποτό, το σώμα αντιδρά: ανησυχία, εκνευρισμός, πονοκέφαλος, αϋπνία, νευρικότητα, τρέμουλο, κρίσεις άγχους, αρνητικές σκέψεις, παραισθήσεις, αυτοκτονικές δράσεις.
• Δημιουργείται ανοχή — χρειάζεται όλο και περισσότερο αλκοόλ για το ίδιο αποτέλεσμα.

Παράδειγμα:

“Παλιά χαλάρωνα με ένα ποτήρι κρασί, τώρα χρειάζομαι τρία για να νιώσω το ίδιο.”

2.  Ψυχολογική Εξάρτηση

Το ποτό συνδέεται με συναισθηματική ρύθμιση.
Ο εγκέφαλος μαθαίνει ότι «το ποτό = ανακούφιση» και το ζητά κάθε φορά που υπάρχει στρες, μοναξιά ή φόβος.

 Παράδειγμα:

“Όταν στενοχωριέμαι ή θυμώνω, το πρώτο που σκέφτομαι είναι να πιω κάτι.”

Η ψυχολογική εξάρτηση είναι ύπουλη, γιατί δεν φαίνεται πάντα προς τα έξω — το άτομο μπορεί να πίνει «λίγο», αλλά να μην μπορεί να αντέξει τη ζωή χωρίς αλκοόλ.

3️. Κοινωνική Εξάρτηση

Στις κοινωνίες όπου το αλκοόλ είναι παντού (γιορτές, έξοδοι, χαλάρωση), η πίεση να πιεις είναι μεγάλη.
Το άτομο φοβάται ότι χωρίς ποτό:

• θα νιώθει “εκτός παρέας”
• δεν θα είναι χαλαρό ή διασκεδαστικό
• θα θεωρηθεί “βαρετό” ή “δύσκολο”

 Παράδειγμα:

“Δεν μπορώ να πάω σε πάρτι χωρίς να πιω κάτι, νιώθω άβολα.”

Αυτός είναι ο κοινωνικός φαύλος κύκλος: πίνεις για να ανήκεις, αλλά σιγά-σιγά απομακρύνεσαι από τον αυθεντικό σου εαυτό.

 

Επιστημονική Σύνδεση: Το Σύστημα Ανταμοιβής του Εγκεφάλου

Το αλκοόλ ενεργοποιεί το σύστημα ντοπαμίνης, που ευθύνεται για την ευχαρίστηση και την ανταμοιβή.
Κάθε φορά που πίνεις:

• ο εγκέφαλος λαμβάνει το μήνυμα “αυτό είναι καλό, κάν’ το ξανά”
• με τον καιρό, η φυσική παραγωγή ντοπαμίνης μειώνεται
• το αποτέλεσμα είναι να μη νιώθεις χαρά χωρίς αλκοόλ

Αυτό εξηγεί γιατί ο εθισμός δεν είναι θέμα δύναμης ή θέλησης, αλλά νευροβιολογικής εξάρτησης.
Δεν φταις. Απλώς ο εγκέφαλός σου χρειάζεται επανεκπαίδευση και φροντίδα.

Πώς μπορώ να καταλάβω αν είμαι εθισμένος/η στο αλκοόλ;

Ο εθισμός δεν έχει πάντα “κραυγαλέα” σημάδια. Συχνά ξεκινά σιωπηλά, πίσω από φράσεις όπως:

“Απλώς χρειάζομαι να χαλαρώσω λίγο.”
“Δεν πίνω κάθε μέρα.”
“Όλοι πίνουν, δεν έχω πρόβλημα.”

Κι όμως, το ερώτημα δεν είναι “πόσο πίνω”, αλλά: “Τι ρόλο παίζει το ποτό στη ζωή μου;”

🔸 15 Ερωτήσεις Αυτοπαρατήρησης

Αν απαντήσεις «Ναι» σε τουλάχιστον 4-5 από τις παρακάτω, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα εθιστικής σχέσης με το αλκοόλ (όχι απαραίτητα εξάρτησης, αλλά μιας δυναμικής που χρειάζεται φροντίδα).

#	Ερώτηση	Τι δείχνει
1	Νιώθω έντονη επιθυμία ή “λαχτάρα” για ποτό όταν αγχώνομαι ή βαριέμαι;	Συναισθηματική εξάρτηση
2	Δυσκολεύομαι να σταματήσω στο ένα ποτό, ακόμη κι αν το σκοπεύω;	Απώλεια ελέγχου
3	Νιώθω ενοχές ή τύψεις μετά το ποτό;	Εσωτερική σύγκρουση
4	Έχω πει ψέματα (ακόμα και μικρά) για το πόσο πίνω;	Άρνηση και ντροπή
5	Πίνω μόνη/ος στο σπίτι;	Αυξανόμενη απομόνωση
6	Σκέφτομαι πότε θα πιώ την επόμενη φορά;	Νοητική προσκόλληση
7	Πίνω για να κοιμηθώ ή να “ηρεμήσω”;	Αυτοθεραπεία μέσω αλκοόλ
8	Έχω νιώσει ότι “δεν είμαι ο εαυτός μου” όταν δεν πίνω;	Ψυχολογική εξάρτηση
9	Έχω κενά μνήμης λόγω ποτού;	Παρεμβολή στη μνήμη
10	Έχω κάνει πράγματα που δεν θα έκανα νηφάλιος/νηφάλια;	Έλλειψη ελέγχου συμπεριφοράς
11	Οι σχέσεις μου έχουν επηρεαστεί από το ποτό;	Συναισθηματική επίπτωση
12	Έχω μειώσει δραστηριότητες που αγαπούσα λόγω ποτού;	Μείωση ενδιαφερόντων
13	Πίνω ενώ έχω αποφασίσει να μην πιώ;	Αντίσταση χωρίς αποτέλεσμα
14	Το ποτό είναι “το highlight” της μέρας μου;	Εξάρτηση από ανταμοιβή
15	Έχω προσπαθήσει να το ελέγξω και δεν τα κατάφερα;	Εθιστική συμπεριφορά

 

Δες την αλήθεια χωρίς φόβο

Αν νιώθεις ότι κάτι από όλα αυτά σε αγγίζει, μη μείνεις στη σιωπή.
Μοιράσου τον προβληματισμό σου μαζί μου σε αυτό το email ή μίλα με κάποιον ειδικό που εμπιστεύεσαι.
Η βοήθεια υπάρχει — και όσο νωρίτερα τη ζητήσεις, τόσο πιο απαλά και σταθερά θα επιστρέψεις στον εαυτό σου.

Μικρή άσκηση για το τέλος

 Πάρε λίγο χρόνο σήμερα και γράψε:

«Πότε το ποτό έγινε για μένα τρόπος να νιώθω ασφαλής, ήρεμη, ή “αρκετή”;»

Μην το αναλύσεις — απλώς άκου τι σου απαντά η ψυχή σου.
Αυτό είναι το πρώτο βήμα για ελευθερία.

Μην ξεχνάς δεν είσαι μόνος/η. Είμαι πάντα εδώ.

ΧΧ

Γιούλη